POWRÓT ZMARŁYCH

Niezależnie od długości owego czasu w tym okre­sie następuje zlanie się świata i zaświatów. Pra­przodkowie albo bogowie uosobieni przez zama­skowanych tancerzy przybywają, by zmieszać się z ludźmi, i dokonują gwałtownego wyłomu w bie­gu historii przyrodzonej. Zjawiają się w czasie totemicznych świąt australijskich, w trakcie neo- kaledońskiego pilou, podczas papuaskich i północ­noamerykańskich ceremonii inicjacyjnych. Podob­nie umarli opuszczają swe przybytki i dokonują najazdu na świat żywych.Dzieje się tak, bo w czasie owego zawieszenia powszechnego ładu, jakim jest zmiana roku, wszystkie przegrody upadają i umarli mogą bez przeszkód odwiedzać swoich potomków. Zgodnie z wierzeniami mieszkańców Syjamu rozwierają się wówczas wrota otchłani i zmarli na trzy dni wy­chodzą na światło dnia.